Экспанат: вавёрка звычайная

Вавёрка звычайная - дробны, прыгожы і спрытны звярок з выцягнутым целам і вельмі пухнатым хвастом. Даўжыня яе цела складае без хваста 19-28см, а з ім 30-47см., Вага дарослай жывёліны вар'іруецца ў межах ад 250 да 340 г. Яны маюць круглявую галаву з вялікімі і выразнымі чорнымі вачыма, вушы доўгія, з пэндзлікамі, асабліва яны бачныя ў зімовы перыяд. Афарбоўка - рудая, пад колер сасновай кары, зімой - шэра-чырвона-чорная. Чуллівыя валасінкі - вібрысы - растуць на мордзе, пярэдніх лапках і брусе. Заднія лапы даўжэй і больш магутныя за пярэднія. Пальцы з чэпкімі і вострымі кіпцюрамі дазваляюць вавёрцы лазіць па дрэвах і ўтрымліваць ежу.

У вавёркі, як у любога іншага грызуна, дзіўна трывалыя зубы. У пярэдняй частцы рота размешчаны выступаючыя наперад долатападобныя разцы, якія растуць па меры сцірання на працягу ўсяго жыцця жывёлы. З іх дапамогай, а таксама дзякуючы моцным мышцам ніжняй сківіцы звярок разламвае і разгрызае цвёрдую ежу, а ў задняй поласці рота знаходзяцца карэнныя зубы, якія гэтак жа растуць усё жыццё.

На волі вавёрка жыве 2-4 гады, у няволі ж пры добрым даглядзе можа пражыць да 15 гадоў. Насяляюць вавёркі пераважна іглічныя лясы, але не пазбягаюць змешаных і ліставых, а таксама паркаў і садоў. Арэал распаўсюджвання - ад нізінных раўнін да горных месцаў (не вышэй 2000 м) па ўсёй Еўропе і ў паўночных раёнах Азіі аж да Японіі.

Асноўны корм вавёркі - насенне іглічных дрэў, хоць у ежу ідуць і арэхі, грыбы, ягады і нават яйкі птушак. У населеных пунктах яны здольныя карміцца з птушыных кармушак, выкопваць высаджаныя расліны ў пошуках насення. Дзённая колькасць спажыванай ёй ежы залежыць ад сезона: вясной, падчас гону вавёрка з'ядае да 80 г у дзень, зімой - усяго 35 г.

Летам і восенню, нягледзячы на тое, што вавёркі сыты, яны ўзмоцнена запасаюць корм на зіму. Вавёркі нацягваюць еду ў дуплы дрэў, хаваюць у расколіны кары, закопваюць сярод каранёў, а таксама сушаць грыбы, вешаючы іх на галінкі. Але аб месцах сваіх запасаў яны хутка забываюцца і знаходзяць іх зімой цалкам выпадкова, пераважна па паху. Гэтым карыстаюцца  вялікая колькасць птушак і жывёл, якія знаходзяць вавёрчыны каморы.

Колькасць вавёрак схільная да моцных ваганняў у залежнасці ад ўраджаю асноўных кармоў. Калі пасля ўраджайнага года адбываецца выбух нараджальнасці на 400%, то пасля галодных гадоў яна скарачаецца ў дзесяткі разоў.

Звярок выдатна прыстасаваўся да жыцця на верхавінах дрэў. Вавёркі спрытна бегаюць уверх і ўніз па ствалах дрэў, а потым пераскокваюць з адной кроны на іншую, часам на адлегласць да 10 метраў. У кронах яны будуюць гнязды з лісця і галінак. Прычым гнёздаў у яе можа быць некалькі - асноўнае і запасныя, каб перачакаць непагадзь, схавацца ад ворага, а іх у яе шмат (собаль, куніца, расамаха, совы, рысь і многія іншыя) і зладзіць склад запасаў на зіму. Ва ўмовах горада вавёркі могуць сяліцца і ў шпакоўні. Як правіла, у кожнага звярка налічваецца да 15 гнёздаў. Праз кожныя 2-3 дні жывёлы мяняюць прытулак і перамяшчаюцца ў іншы.

Акрамя запасаў ежы вавёркі таксама ўцяпляюць сваё жыллё - жывёлы затыкаюць мохам і сухой травой шчыліны, робяць тоўсты падсціл. У гэтых гнёздах яны гадуюць нашчадкаў (звычайна па 3-7 вавярчанят два разы на год) і зімуюць. Нягледзячы на свой цёплы кажушок, у моцныя маразы вавёрка зусім не выходзіць з гнязда. У такія перыяды яна спіць па 20-22 гадзіны ў суткі. Пры адлігах вавёрка выходзіць пагуляць і збірае шышкі, з якіх здабывае насенне. 

Пры неўраджайным сезоне ў родных месцах вавёркі накіроўваюцца туды, дзе больш пракорму. Яны пераадольваюць сотні кіламетраў, часам рухаючыся суцэльным патокам на працягу аднаго-паўтара месяца з хуткасцю да чатырох км/гадзіну. У астатні перыяд часу яны вядуць адзіночны лад жыцця. Толькі ў гарадскіх умовах вавёркі збіраюцца па некалькі асобін на невялікіх прасторах, дзе яны атрымліваюць ежу ад людзей.

Вавёркі могуць стаць прычынай парушэнняў электразабеспячэння, выклікаючы кароткія замыканні на элементах ліній электраперадач, якія знаходзяцца пад высокай напругай. Прычына ў тым, што яны часта точаць свае зубы аб галінкі дрэў, але не ў стане адрозніць галінкі ад электрычных правадоў.